ŠETNJA PETROVARADINOM
Poslednji dani jeseni idealni su za šetnju Petrovaradinom koga meštani sa ponosom predstavljaju kao “grad na steni čvrst kao vera”. Ime je kombinacija nekoliko jezika – petra na latinskom znači stena, var je grad na mađarskom i din vera na turskom.
Ako je suditi po arheološkim otkrićima na Petrovaradinskoj steni ljudi žive bez prekida od praistorije i u doba vučedolske kulture ovde je postojalo utvrđenje opasano bedemima. Arheolozi su pronašli i ostatke iz mlađeg bronzanog doba, oko tri hiljadite godine pre nove ere. Oko stote godine p.n.e. ovu regiju naselili su Kelti, vek kasnije Rimljani, koji su i postavili granicu na Dunavu i izgradili Kuzum tvrđavu, koju su u petom veku potpuno uništiti Huni. Polovinom 18. veka katolički monasi sun a istom mestu izgradili Belakut manastir, koji presudnu ulogu ima u vreme turske invazije. Kad je mađarski kralj Matija Korvin 1475. godine zaratio sa osmanlijama, zdanje je oštećeno i mada je Korvin počeo obnovu bedema i kula, posao je završen tek 1501. Godine, zahvaljujući nadbiskupu Petru Varadi. Turci definitivno zauzimaju tvrđavu i gospodarili njome sve do velikog Bečkog rata, kad u Petrovaradin ulazi vojska carske Austrije koja 1688. gradi pontonski most, ruši srednjovekovnu tvrđavu i gradi novu. Temelj je postavljen 1692, a izgradnja je trajala punih 88 godina. Građena po sistemu fortifikacije prema planovima francuskog arhitekte Sebastijana Vobana (postoji sumnja da su oni ukradeni i da zato još neke tvrđave liče na ovu), Petrovaradin od tog trenutka postaje neosvojiv. Sve radove nadgleda pukovnik Mišel Vanberg, a posle njegove smrti to nastavlja inženjer Gisenbir za čijeg mandata su 1728. sagrađeni ravelini, bastioni i kontragarde – prepoznatljive konture Petrovaradina. Usledilo je “zatišje” a veliki radovi su nastavljeni 1753. kad se menja izgled vodenog grada, kasarne Hornverk, mostobrana, gornje tvrđave i ruše zemljani bedemi. Grade se barutni magacin, topovske šupe, nove kasarne, konjušnice i staje, a najzahtevnija je bila izgradnja podzemne vojne galerije. Konačno, 1790. godine sve je završeno.
Posle Prvog svetskog rata, Petrovaradinska tvrđava je bila na spisku za rušenje, ali pukovnik Dragoš Đelošević je odbio da to učini, ako je verovati legendi zato što mu je bila previše lepa. Postoje i mnoge druge neproverene priče o tvrđavi, kao ona da su cigle za njenu izgradnju dodavane od čoveka do čoveka i to od ciglane na Trandžamentu da samog gradilišta tvrđave. U tvrđavi su bila izgrađena i dva bunara, veći kod Topovnjače (dubine 60 i prečnika četiri metra), a manji (cara Josifa Drugog) bio je u dubokom podzemlju. Jedna od najčešćih i, naravno, neproverenih “činjenica”je da od tvrđave, ispod Dunava, pa sve do Novog Sada, prolazi tunel.
Danas je Petrovaradin turistička atrakcija. Posećuju je gosti iz svih krajeva sveta, mnogi uživaju u jedinstvenom pogledu na Novi Sad, drugi u savršenim zalogajima u nekom od restorana na i ispod tvrđave. Naročito živo je u vreme Egzit festivala.
Turistička tura
Šetnju početi pored skulpture „Borba jelena“, od bronze, rad vajara Jovana Soldatovića, koja od 1965. godine dodatno ukrašava „ukras Novog Sada“. Nastaviti pored najstarijih kuća u Podgrađu, potom obići Crkvu apostola Pavla iz 1922, i rodnu kuću bana Josipa Jelačića, pa zgradu Šajkaškog bataljona ukrašenu skulpturama lavova, na kraju “Maltarnicu” u kojoj se u prošlosti naplaćivala taksa za prelazak preko pontonskog mosta. Nastaviti ka Trgu vladike Nikolaja i Štrosmajerovom ulicom do samostana Svetog Jurja izgrađenog 1701, najstarije očuvane crkve na prostoru Petrovaradina i Novog Sada. U arhitektonskom smislu, to je i najvrednija barokna crkva na našim prostorima. Produžiti ka platou Petrovaradinske tvrđave i obići podzemne, vojne galerije i tunele duge oko 800 metara.
Obavezno zastati kod Petrovaradinskog sata koji je već dva i po veka, simbol Petrovaradina i Novog Sada. Kazaljke su mu malo drugačije raspoređene, mala pokazuje minute, a velika sate, pa su ga nazvali „pijani sat“, iako vrlo tačno pokazuje vreme, uz neznatno odstupanje – leti koji minut više, a zimi neki minut manje.
Fotografije: Pixabay
