Drevni gradovi Severne Makedonije – mesta gde su se sudarala carstva i osvajači

Oblast Severne Makedonije naseljena je nekoliko hiljada godina pre nove ere i preko njene teritorije su od tada prošli brojni narodi. Slovensko stanovništvo doselilo se u VI veku nove ere i dugo se borilo da opstane i ostane na ovoj teritoriji. Zbog višemilenijumske tradicije različitih kultura, Severna Makedonija obiluje lokalitetima koji čuvaju sećanje na sve one koji su na nju uticali. Drevne tvrđave i njihovi ostaci mogu se naći duž čitave zemlje. Bilo da prolazite kroz ovu državu na putu do Grčke ili putujete turistički, ne propustite priliku da obiđete neka od istorijski važnih mesta.

Skopsko Kale – mesto krunisanja cara Dušana

Na bregu Gradište iznad reke Vardar smeštena je tvrđava poznata kao Skopsko Kale, najvažnija znamenitost makedonske prestonice. Nalazi se u blizini centra Skoplja, tako da se sa utvrđenja pruža predivan pogled na grad. Smatra se da je prva tvrđava podignuta u VI veku. Izgrađena je od velikih kamenih blokova uzetih verovatno iz obližnjeg grada Skupija, koji je razoren u zemljotresu 518. godine.

Utvrđenje je tokom svoje istorije doživelo više rekonstrukcija – za vreme cara Justinijana I, kasnije u X i XI veku. Podataka o tvrđavi tokom srednjeg veka nema, ali je poznato da je car Dušan krunisan upravo ovde. Zbog dobrog strateškog položaja, Skopsko Kale bilo je meta brojnih osvajanja i razaranja, a tokom perioda turskih napada bilo je najviše rekonstrukcija i pregrađivanja. Poslednje veliko oštećenje dogodilo se prilikom zemljotresa 1963. godine. Utvrđenje je i pored različitih radova do danas zadržalo postojan oblik, a kule su obnovljene.

Samuilova tvrđava – svedok vekovnih osvajanja

Samuilova tvrđava je srednjovekovno utvrđenje na obali Ohridskog jezera, smešteno na dva brda. Grad je sa tri strane opasan bedemima različite visine. Ime je dobio po caru Samuilu kojem se pripisuje izgradnja utvrđenja u današnjem obliku. Često se upotrebljava i naziv Ohridska tvrđava. Nakon propasti Samuilovog carstva, grad 1018. godine osvaja vizantijski car Vasilije II. Kroz istoriju je bio i u posedu Bugara, Normana, a car Dušan ga zauzima 1334. godine i sve do smrti Marka Kraljevića ostaje u sklopu srpske države. Danas je očuvano 18 kula i 4 vrata. Na ovom lokalitetu pronađen je veliki broj srebrnih kolica, sandala, dve zlatne maske i narukvica sa prstenom.

Kule Kraljevića Marka

Markov grad ili Markove kule predstavljaju srednjevekovnu tvrđavu iznad Prilepa. Nalazi se na kamenom uzvišenju iznad današnjeg naselja. Ovaj prostor je zbog svoje specifičnosti proglašen za prirodno dobro Severne Makedonije.

Prvo utvrđenje na prostoru nekadašnjeg grada podigli su najverovatnije Vizantijci u 10. veku, a povremeno se nalazilo u sklopu Prvog bugarskog carstva. Nakon propasti i ustanka Kometopula, tvrđava je bila u sastavu Makedonskog ili Samuilovog carstva. Kasnija sudbina grada takođe je raznolika – nalazio se u sastavu Vizantije, Bugarske i Epirske despotovine, a u XIII veku ga osvaja kralj Milutin. Pirlapon je vizantijski naziv za grad od kojeg je nastao današnji naziv Prilep. Takozvani Prilepski grad je bio jedna od prestonica Carstva u vreme Dušana Silnog, a kasnije i tokom države kralja Marka iz dinastije Mrnjavčevića, u narodu poznatog kao Kraljević Marko. Upravo prema imenu ovog srpskog vladara je tvrđava i dobila svoj naziv.  Sastojala se od više kamenih bedema sa kulama, donžon kule i dvora. Danas je uglavnom u ruševinama budući da je nakon osmanlijskih osvajanja bio potpuno napušten i prepušten propadanju.

Kitino kale – tragovi bronzanog i gvozdenog doba

Kitino kale je tvrđava pored Kičeva, nalazi se na visokom brdu gde i danas postoje ostaci temelja zidina i kula.. Ovo naselje datira iz bronzanog i gvozdenog doba. Podaci o postojanju Kičeva dobijeni su od vizantijskog cara Vasilija II. U to vreme grad je bio važan administrativni i vojni centar Samuilovog carstva. Takođe, ovde je živeo i srpski kralj Stefan Uroš II. Pretpostavlja se da se tvrđava nekada sastojala od tri zida i nekoliko kula. Do danas je sačuvana spomen grobnica iako je dosta toga u njoj uništeno. Nekada, na mestu ove grobnice nalazila se palata. U jednoj od kula pronađen je novac iz perioda vladavine Aleksandra Velikog. Neki ostaci tvrđave su očuvani i nalaze se duboko pod zemljom. Danas je ovo područje arheološko nalazište, ali je uređeno parkom i prilagođeno za rekreaciju i druženje.

Kokino – opservatorija stara 4.000 godina

Ljudi su od svog postanka posmatrali svet oko sebe i bivali opčinjeni prirodom koja ih okružuje. Između ostalog, interesovanje za nebeska tela oduvek je bilo najveće. U prilog ovome govori i postojanje megalitskih opservatorija u različitim delovima sveta nastala pre više hiljada godina. Četvrta ovakva opervatorija nalazi se na severu današnje Severne Makedonije, na tridesetak kilometara od Kumanova. Poznata je pod imenom Kokino i stara je više od 3800 godina. Otkrio ju je arheolog Jovica Stankovski 2001. godine. Nalazi se na vrhu Tatićev kamen na 1030 metara nadmorske visine. Na ovom mestu se praistorijski stanovnici pratili kretanje i cikluse Sunca i Meseca i izvodili različiti obrede. Pretpostavlja se da je opservatorija nastala na vulkanskom bregu, čije su stene nastale stvrdnjavanjem lave koja se izlila iz vulkanskog kratera. Pukotine koje su vremenom stvorene bile su glavni pokazatelj za obeležavanje izlaska Sunca i Meseca.

Prema NASA-i, Kokino je četvrta megalitska opservatorija na celom svetu, odmah nakon Abu Simbel u Egiptu, Stounhedža u Velikoj Britaniji i Angkor Vat u Kambodži.

Stobi – kolevka hrišćanstva

Jedno od najpoznatijih arheoloških nalazišta u Severnoj Makedoniji je Stobi. Prva sačuvana sećanja o Stobi datiraju iz 197. godine pre nove ere, kada je kralj Filip V pobedio dardansku vojsku na ovom mestu. Nalazi se na ušču Crne reke u Vardar, oko 65 kilometara od Skoplja, na glavnom putu koji od Dunava vodi do Egejskog mora. Zbog ovakvog položaja, Stobi je predstavljao jedan od najvažnijih strateških i trgovačkih centara tokom antičkog perioda. Pod ovim imenom poznat je već od 4. veka pre nove ere i prvobitno je pripadao Pajoniji. Dokazi za razvoj kršćanstva u Stobi datiraju iz 325. godine. Tada je Stobi bio episkopsko sedište i grad sa jedinstvenom hrišćanskom religijom u tadašnjem kraljevstvu. Kasnije, na prelasku iz V u VI vek nove ere postaje sedište provincije Makedonija Sekunda. Prema Prokopiju, Stobi je 518. godine stradao od jakog zemljotresa. Na ovom lokalitetu pronađene su četiri ranohrišćanske bazilike, ostaci sedam palata i osamnaest podnih mozaika. Takođe, otkriveni su ostaci zgrada koje datiraju iz perioda od IV do VI veka.

Tetovsko Kale – nasleđe turskih paša

U podnožju Šar-planine u neposrednoj blizini Tetova nalazi se tvrđava Tetovsko Kale. Izgrađena je oko 1820. godine. Prema predanju, izgradnju je započeo Redžip-paša, a nastavio i završio njegov sin Abdurahman-paša. Dvorac je igrađen od krečnjaka i rezbarenog kamena. Današnji kompleks sastoji se od zidina koje okružuju skladišta, veliku kuhinju, bunar i druge objekte. Na zidinama su postojale kule, a danas se nalaze i ostaci podzemnog zatvora i tri tunela, koji od tvrđave vode do Tetova. Jedna od starijih građevina je i crkva svete Anastasije iz XIV veka.

Herakleja Linkestis – legenda antičkog doba

Herakleja Linkestis je antički grad smešten u južnom delu Bitolja. Ime je dobio po Heraklu, mitskom junaku makedonske dinastije Agreadi. Osnovan je u predrimskom period, oko IV veka pre nove ere, kako se pretpostavlja, u vreme makedonskog kralja Filipa II. Herakleja je bila važan strateški centar, predstavljala je veliki trgovački i saobraćajni čvor na tzv Vija Ignaciji, saobraćajnici koja je povezivala Drač i Bosfor. Nakon Makedonaca, preuzimaju je Rimljani i u period od I do IV veka nove ere doživljava najveći uspon. U VI veku grad napadaju Avari i Sloveni, pa ubrzo propada i ostaje bez stanovništva. Ovde su otkriveni episkopska rezidencija, mala i velika bazilika, rimska banja, pozorište i Justinijanova gradska fontana. Najbolje su očuvani mozaici i teatar, a arheološka iskopavanja i rekonstrukcija još uvek traju.

Blago Carevih kula

Najstarija otkrića o tvrđavi koja se uzdiže na brdu iznad Strumice govore o životu još pre rimskog carstva, od praistorijskog perioda do srednjeg veka. Prema nekim arheolozima, to bi mogli biti ostaci drevnog grada Astraiona. Tvrđava je izgrađena na ravnom platou na vrhu brda koj ese uzdiže iznad Strumice na nadmorskoj visini od 445 metara, odakle je moguće videti čitavu Strumičku dolinu. Prema nekim podacima, gradnja je započeta oko 4. veka pre nove ere, a završena tek u dvanaestom. Prvi pisani izvori o Strumici i tvrđavi datiraju iz 181. godine. U neposrednoj blizini, otkriveno je pet velikih jama, u kojima su pronađena brojna koplja, zlatne minđuše, keramika iz doba Rimskog carstva. Takođe, pri iskopavanjima na brdu kod tvrđave pronađeni su prstenje, kraljevski artefakti, kovanica iz IV veka pre nove ere, kao i veliki broj vizantijskih i venecijanskih novčiča.

Autorka: Jana Stošić
Fotografije: pixabay.com