Spomenici materijalne i nematerijalne kulturne baštine
Kad pričamo o kafani prvo na šta nas asocira su provod i druženje uz kvalitetnu hranu i piće, ali je kroz istoriju ona imala mnogo veći uticaj. Za ljude sa Balkana ona predstavlja deo nacionalnog identiteta i zauzima centralno mesto duštvenih odnosa i zbivanja.
Kafana je vrsta ugostiteljskog objekta u kojem se od njenog nastanka prvenstveno služila kafa. Sam naziv potiče iz persijskog jezika i nastao je spojem dve reči kahva što znači kafa i hane što znači kuća. Tako da bi ovaj naziv u bukvalnom prevodu značio kuća kafe.
Na našim prostorima pojavljuje se dolaskom Osmanskog carstva, a prva je osnovana 1522. godine u Beogradu, konkretnije na Dorćolu. Nažalost ne postoje podaci o nazivu, kao i tačnoj adresi.
Iako su kafane sjajna mesta za provod, druženje sa prijateljima i porodicom uz odličnu ponudu pića i hrane, one ne predstavljaju samo mesto za razbijanje dokolice, već imaju i značajnu ulogu u stvaranju istorije kakvu danas poznajemo, bilo da je reč o društvenim, kulturnim, političkim i ekonomskim pitanjima.
Kafane su bile preteče mnogih današnjih kulturnih institucija. Tamo su se odigrale prve pozorišne predstave, projektovali prvi filmovi, organizovale književne večeri i umetničke izložbe.
One su bile i mesto političkog delovanja, te su u njima nastajale prve političke partije, organizovane su različite revolucije, a nakon Prvog svetskog rata u „Kasini“ proklamovana je Država Srba, Hrvata i Slovenaca.
- godine na spratu kafane „Tri lista duvana“ uvedena je prva telefonska linija, a prvi razgovor obavili su ministar vojske i kapetan palilulske žandarmerijske stanice. Dok je u kafani „Proleće“ zasijala prva sijalica u Beogrdau.
Kafana je ujedno spomenik materijalne i nematerijalne kulturne baštine. Materijalne jer čuva originalnost arhitekture svog doba, sa autentičnim nameštajem i predmetima koji osim zanatske poseduje i umetničku vrednost. Nematerijalnom kulturnom baštinom čine je svi događaji od istorijskog značaja koji su se tu zbivali, kao i autontičnost ponašanja gostiju.
KAFANA „?“
Pod zaštitom je Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, kao najstarija kafana u Beogradu koja i dan danas privlači veliki broj gostiju, a posebno turista. U njoj se odigrala prva partija bilijara u Beogradu i čitale su se Srpske novine prve novine u Kneževini Srbiji, a s obzirom da je Fakultet primenjenih umetnosti u neposrednoj blizini bila je o stala mesto okupljanja umetnika.
Od svog nastanka menjala je nekoliko naziva. Prvobitno je nazvana „Ećim-Tomina kafana“ , potom „Kod pastira“, a 1892. preimenovana je u „Kod Saborne crkve“, što se sveštenstvu nije dopalo jer su smatrali da jedno takvo mesto poput kafane tim činom kvari ugled pravoslavne crkve. Iz revolta i u nedostatku ideje za novo ime vlasnik privremeno postavlja tablu sa znakom pitanja ne sluteći da će se on sačuvati do danas.
Osim kafane „?“ pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika garada Beograda su i Janićeva kafana u Ostružnici i Ruski car na uglu Knez Mihajlove i Obilićevog venca.
