Čudo prirode koje ispunjava želje
Kanjon Vratne oduvek je bio tajnovit i misteriozan. Privlačio je ljude koji su ostajali fascinirani pred njegovim izgledom i energijom. Već vekovima ga posećuju monasi, isposnici, ali i brojni istraživači – geolozi, biolozi. Poslednjih godina sve češće ovde borave i planinari i lovci. Ovaj kanjon od davnina zauzima posebno mesto u vlaškoj mitologiji i ritualima. Ovdašnji stanovnici veruju da prerasti predstavljaju portale i konekciju sa drugim svetovima i dimenzijama.
Vratna je desna pritoka Dunava u istočnoj Srbiji kod istoimenog sela. Ime je dobila po kamenim mostovima, tzv. prerastima, koji podsećaju na vrata i predstavljaju najviše prirodne kamene mostove u Evropi. Prerasti u kanjonu Vratne su spomenik prirode Republike Srbije, smešten u njenom istočnom delu. Vratna izvire na Velikom Grebenu, a dužina njenog toka je 26 km. Međutim, tokom leta nema stalan tok, već na nekoliko mesta ponire i opet izbija na površinu.
U klisuri Vratne postoje tri kamena mosta kao spomenici prirode, do kojih možete doći obeleženom planinarskom stazom. Mala prerast je dužine 15 metara i visine 34 metara. Oko sto metara od Male prerasti nalazi se Velika, čija je dužina 45 metara, a visina 26. Tu je smeštena i isposnica osnivača manastira. Treća prerast naziva se Suva, dugačka je 34 metara i visoka 20. Nalazi se na oko dva kilometara uzvodno od Male i Velike prerasti. Suva prerast je svoj naziv dobila po tome što Vratna u letnjim mesecima ponire pedesetak metara uzvodno od nje, a onda se ponovo pojavljuje i još jednom nestaje pre nego što izbije iz stene i nastavi dalje da teče na površini. Kameni mostovi su različitog porekla – prve dve prerasti su zapravo ostaci nekadašnje pećine kroz koju je Vratna Tekla i čiji se deo svoda urušio, a treća je nastala zbog poniranja reke. U blizini je otkriveno i tri neistražene pećine, od kojih jedna obiluje tunelima i hodnicima, a u jednoj se nalazi i jezerce. U samom kanjonu postoje table sa mapama i informacijama. Staze su dobro obeležene, a postoje i putokazi na pojedinim mestima. Najatraktivnija staza prolazi kroz središte kanjona.
Legenda koja se vezuje za vratnjanske kamene mostove kaže da sve želje koje izgovorite pred njima, biće ostvarene. Često se nazivaju i Molitvenim kapijama, jer se veruje da, ukoliko prođete kroz njih ili ih samo vidite i pomolite se, molitva će sigurno biti uslišena. Uz ove legende, narod iz ovog kraja pripoveda da se devojke u vodi reke mogu ogledati, tea ko pored svog lika vide i beli veo, uskoro će se udati. Stariji meštani tvrde da su mnoge žene molitvama pred prerastima vratile mir u svoje rasturene porodice.
Na kraju kanjona Vratne, u gornjem delo njenog toka, nalazi se istoimeni manastir. Prema narodnom predanju, manastir je podigao arhiepiskop Nikodim, rumunski kaluđer, početkom 14. veka za kralja Milutina Nemanjića. Manastir je tokom vekova rušen i obnavljan nebrojeno puta, a danas je aktivan ženski manastir. Njegova crkva je posvećena Vaznesenju Gospodnjem (Spasovdan), a pored nje se nalaze dva konaka. Pre manastira nalazi se lovište u kojem su od 1962. godine nastanjeni mufloni i jeleni lopatari. Za sve ljubitelje divljači postavljene su čeke odakle se oni mogu posmatrati dok su na ispaši ili čak u borbi. Takođe, ovde živi i preko pedeset vrsta ptica, desetak vrsta slepih miševa, vidre, jazavci, kune i mnoge druge životinjske vrste.
Autor: Jana Stošić
